دانشمندان می‌گویند حیوانات خودآگاهی دارند

تعریف خودآگاهی پیچیده است، اما دانشمندان بر جنبه‌ای از خودآگاهی تمرکز دارند که داشتن ادراک و احساس خوانده می‌شود و اغلب به عنوان ظرفیت داشتن تجربیات ذهنی تعریف می‌شود. برای حیوانات، چنین تجربیاتی شامل بوییدن، شنیدن یا لمس کردن جهان اطراف خود و همچنین احساس ترس، لذت یا درد می‌شود.

حیوانات نمی‌توانند از کلمات برای بیان حالات درونی خود استفاده کنند. دانشمندان برای ارزیابی خودآگاهی حیوانات اغلب روی شواهد غیرمستقیم تکیه می‌کنند و به دنبال رفتارهای خاصی می‌گردند که با تجربیات آگاهانه ارتباط دارند.

یکی از آزمایش‌های کلاسیک «آزمایش آینه» است که توانایی حیوان برای تشخیص خود در آینه را بررسی می‌کند. در این آزمایش، دانشمندان علامتی را روی بدن حیوان می‌گذارند و او را مقابل آینه قرار می‌دهند.

برخی از حیوانات ازجمله شامپانزه‌ها، فیل‌های آسیایی و ماهی‌های نظافت‌چی نسبت به علامت‌های روی بدنشان کنجکاوی نشان می‌دهند و حتی سعی می‌کنند آن را از خود جدا کنند. این رفتار نشان می‌دهد حیوانات ممکن است خودآگاهی داشته باشند.

در آزمایشی که روی کلاغ‌ها انجام شد، به پرندگان آموزش داده شد هر زمان که مربع رنگی را روی صفحه نمایش می‌بینند، سرشان را حرکت دهند. آن‌ها این کار را با دقت بالایی انجام دادند. وقتی پرندگان درحال انجام این وظیفه بودند، دانشمندان فعالیت ناحیه‌ای از مغز آن‌ها را اندازه‌گیری کردند که با شناخت سطح بالا ارتباط دارد و شاهد افزایش فعالیت عصبی در این ناحیه از مغز آن‌ها بودند. چنین فعالیتی ممکن است نشانه وجود خودآگاهی باشد.

آزمایش دیگری نشان داد اختاپوس‌ها هنگام انتخاب بین دو محفظه، از محفظه‌ای که قبلا در آن با محرک دردناکی رو‌به‌رو شده بودند، اجتناب می‌کردند و محفظه‌ای را انتخاب می‌کردند که در آن ماده بی‌حس‌کننده را دریافت کرده بودند. این امر نشان می‌دهد آن‌ها درد را تجربه و فعالانه از آن اجتناب می‌کنند. برخی از پژوهشگران فکر می‌کنند رفتار توصیف‌شده نشانگر تجربه آگاهانه است.

پژوهش‌های انجام‌شده روی مگس‌های میوه نشان می‌دهد آن‌ها هم خواب عمیق و هم خواب فعال را تجربه می‌کنند. دانشمندان می‌گویند رویاها از اجزای کلیدی داشتن خودآگاهی هستند و اگر مگس‌ها و بی‌مهرگان دیگر خواب فعال دارند، شاید سرنخی از وجود خودآگاهی در آن‌ها باشد.

بسیاری از پژوهشگران درمورد شواهد موجود درمورد خودآگاهی حیوانات تردید دارند و می‌گویند تاکنون مدرک قطعی به دست نیامده است که نشان دهد حیوانات خودآگاهی دارند. آن‌ها می‌گویند گرچه مطالعات زیادی وجود دارد که رفتار ادراکی پیچیده را در حیوانات نشان می‌دهد، لزوما نشانگر وجود خودآگاهی نیست. مثلاً در انسان ادراک خودآگاه و ناخودآگاه وجود دارد. چالشی که درحال‌حاضر وجود دارد ایجاد روش‌هایی است که بین این دو ادراک در حیوانات تمایز قائل شود.

منبع